اولین برنامه از فصل جدید برنامه «پاتوق مستند» که از سال ۱۴۰۱ توسط سازمان سینمایی سوره و در راستای هم‌اندیشی و هم‌افزایی میان مستندسازان و علاقه‌مندان به سینمای مستند، راه‌اندازی شده بود، روز پنجشنبه اول تیر با نمایش و نقد و بررسی مستند «بی‌وتن‌ها» به کارگردانی حسین شمقدری و تهیه‌کنندگی محمدحسن مددی در سینما سپیده برگزار شد.
حامد شکیبانیا که اجرای این برنامه را برعهده داشت، بیان کرد: بیشتر مستندهایی که حسین شمقدری می‌سازد، غیرقابل پخش است اگرچه خود این اتفاق را مثبت ارزیابی می‌کند. امیدواریم «بی‌وتن‌ها» به کمک شبکه‌های مجازی و رسانه‌های اجتماعی امروز به دست مخاطبان برسد چراکه این مستند تلاش یک فرزند برای رساندن فریاد مظلومیت پدرش از طریق مستند و رسانه است.
حسین شمقدری کارگردان «بی‌وتن‌ها» در ادامه عنوان کرد: منِ مستندساز احساس می‌کنم باید ظلمی که در تاریخ ما بر برخی افراد گذشته و کمتر دیده شده است، در قالب مستند روایت کنم. همچنین باید بگویم که پشت سینمایی که ظاهرش زیبا و هنر است، یک جنگ نمایانی است.
این مستندساز با بیان اینکه مجید نوری فرزند حمید نوری را که سوژه «بی‌وتن‌ها»ست، بسیار اتفاقی در یک پاساژ ملاقات کرد و همین مساله دلیل ساخت مستند شد، عنوان کرد: ایشان به من گفت که پدرم را در سوئد زندانی کرده‌اند و هم‌اکنون در انفرادی است. مجید نوری از من خواست با دغدغه خودش مستند بسازیم و حتی هزینه سفر را هم پرداخت کرد. ما این مستند را هم‌اکنون در سایت «یک فیلم» می‌فروشیم و بخشی از درآمد را به مجید نوری پرداخت می‌کنیم تا هزینه‌ای را که برای پروژه کرد، به او بازگردانیم.
شمقدری ادامه داد: روز اولی که می‌خواستم روی این مستند کار کنم به من گفتند که سازمان مجاهدین خلق مخوف است و اگر کینه کنند ممکن است کارم را تلافی کنند. با این تفاسیر به دلیل آنکه اعتقاد دارم اگر زندگی می‌کنم یک آرمانی دارم، خطر را به جان خریدم و بر اساس وظیفه به سراغ ساخت این اثر رفتم. همچنین معتقدم ساخت این مستند روزی من بوده است تا ثبت شود و در تاریخ بماند.
وی یادآور شد: روزی که ما وارد سوئد شدیم، بدون خبر قبلی به دادگاه رفتیم و من شناسایی شدم. شاید برایتان جالب باشد بدانید که افراد حاضر در آنجا در لحظه برایم شعار ساختند و می‌گفتند «مستندساز ولایت برگرد برو سفارت». همچنین همان شب اول کمپینی تشکیل شد که به پلیس امنیت سوئد گزارش داد.
کارگردان «بی‌وتن‌ها» با بیان اینکه قبل از سفر با سوئد دو ماه به صورت فشرده پژوهش کرده است، گفت: در تحقیقاتم متوجه شدم افرادی که در شروع تشکیل سازمان مجاهدین خلق بودند، آدم‌های عمیق و اهل مطالعه بودند که فلسفه فکری داشتند اما در حال حاضر اینگونه نیستند و بسیار سطحی شدند. البته بخشی از اتفاقات در مستند روایت نشد چراکه ما با سازمان جنایتکار و مخوفی طرف بودیم.
شمقدری در پایان با بیان اینکه مستند «بی‌وتن‌ها» در ۲ سفر و بر اساس تجربه شخصی ساخته شده است و اثر پژوهشی نیست؛ خاطرنشان کرد: ذکر این نکته خالی از لطف نیست که در زمینه دادگاه حمید نوری رسانه‌های خارجی بسیار قوی کار کردند و مستندهایی ساختند اگرچه واضح است که با حمایت‌ها سیاسی این آثار ساخته شده است. اثر من، اولین کاری است که از سمت ما یعنی ایران صورت گرفت. همچنین در حوزه خبر هم ضعیف عمل کردیم و متاسفانه در رسانه‌ها اثبات شد یک جانی را گرفتند و به این مساله یقین دارند.
در ادامه مجید تفرشی پژوهشگر و سندپژوهشی تاریخ معاصر بیان کرد: اساسا مساله مجاهدین خلق تبدیل به دغدغه ملی شده و موضوع بسیار مهم در تاریخ سینمای ایران است چراکه ما با سازمانی مواجه هستیم که از نظر مالی، درآمدی که از دشمنان ایران برای مقابله با دولت مستقر، نظام حاکم و منافع ملی کشور بدست آورده، در تاریخ دنیا بی‌نظیر است. سوا و ورای نظام و دولت مستقر، دستور و پیام سازمان مجاهدین خلق به صورت علنی این است که از هر راهی، با هر کمکی و بدون توجه به تبعاتش باید مقابله کنیم و به قدرت برسیم.
وی با بیان اینکه ماجرای پرونده حمید نوری که در «بی‌وتن‌ها» اشاره شده است، سه ضلع دارد، تصریح کرد: سازمان مجاهدین خلق در ابتدای پرونده هیچ کاره و واقعیت این است که پروژه توسط مجاهدین ربوده و تبدیل به پرونده سازمان مجاهدین خلق علیه جمهوری اسلامی ایران شد. تلاشی که صورت گرفته است، فراتر از حمید نوری‌ست. در حقیقت یک کمپین تجمیع شده علیه ایران تشکیل دادند و حتی از سازمان مجاهدین خلق اباهه‌سازی کردند، یعنی نهادی که همه ایرانیان بر سر نخواستن آن متحد هستند، در دادگاه تطهیر شد.
تفرشی تاکید کرد: ناگفته نماند اگرچه این اتفاق قبلا رخ داده بود اما دادگاه حمید نوری قباحت دیده شدن و کنشگری مجاهدین خلق را از بین برد. و این اتفاق مجاهدین خلق را برای برای آنچه که ادعا داشتند، آماده کرد. شخص آقای نوری برای ایجاد ترس و نگرانی در مقامات ایرانی ساکن اروپا مهم است تا جو ارعاب و تهدیدی را برای ایران فراهم کنند.
تفرشی در پایان با بیان اینکه مساله مجاهدین خلق، دغدغه و نگرانی تمامیت ارضی ایران و منافع ملی‌اش است و ربطی به حکومت مستقر شده ندارد، خاطرنشان کرد: «بی‌وتن‌ها» مستندی هوشمندانه، شجاعانه و هشداردهنده است که ضعف ایران در دیپلماسی عمومی و مردمی و رسانه‌ای را به نمایش می‌گذارد. ایران عرصه‌ای را برای تبلیغات مجاهدین خلق خالی گذاشته است و ایران‌مداران و ایران دوستان نیز این عرصه را خالی کردند و تصور می‌کنند اگر حرف نزنند، خوب است. اگرچه تحولات روزهای گذشته در آلبانی نقطه عطفی بود بر اینکه سازمان مجاهدین خلق به فرقه تمام عیاری تبدیل شود که در آینده سیاسی ایران در هر محوری نقشی نداشته باشند.
«پاتوق مستند» در فصل جدید با مشارکت مرکز مستند سوره، پخش «رویش» موسسه بهمن سبز، سفیرفیلم و شبکه مستند برگزار می‌شود.