در تاریخ سینمای ایران، هیچ شخصیتى به اندازه «مادر» نتوانسته اینچنین عمیق، صمیمی و ماندگار در دل تماشاگرها جا باز کند. مادرهایی که گاهی ستون خانهاند، گاهی قهرمان خاموش قصهها و گاهی تنها امید شخصیتهای شکسته. شاید برای همین است که بهترین فیلمهای ایرانی درباره مادر، فقط روایت یک زن نیستند؛ بلکه روایت عشق، فداکاری و ریشههای عاطفی مردم این سرزمیناند. در ادامه، محبوبترین و ماندگارترین فیلمهایی را معرفی میکنیم که محوریت آنها نقش مادر است و هرکدام بخشی از واقعیت زندگی ایرانی را به تصویر میکشند.
“مادر” فتحعلی اویسی
فیلم مادر اولین فعالیت حرفه ای فتحعلی اویسی بعد از انقلاب به شمار می آید. داستان این فیلم به زمان حمله مغول ها به ایران برمی گردد. در واقع این فیلم در رابطه با مادری است که پسرش به دست مغول ها اسیر شده و میخواهند او را اعدام کنند. اما مادر تمام تلاش خود را می کند تا این حکم اجرا نشود. او هرگز نتوانست که فرزند خود را که به دست مغول ها کشته شد را ببیند. این فیلم از نظر ساختاری چندان برجستگی ویژهای نسبت به سایر آثار سینمایی با محوریت مادر ندارد و بیشتر بر تحریک احساسات تماشاگر تکیه میکند. با این حال اهمیتش در آن است که یکی از نخستین نمونههای پرداختن به جایگاه مادر در سینمای پس از انقلاب به شمار میرود و راه را برای تولید آثار مشابه هموار کرده است.
سال ساخت: ۱۳۶۳
کارگردان: فتحعلی اویسی
تهیهکننده: سیامک شایقی
مدت زمان پخش: 70 دقیقه
بازیگران: مهری مهرنیا،علیرضا مجلل، نعمت افشاریان، فرشید فرشود، مصطفی رستمی، حمیدالدین صفایی
“مادر” علی حاتمی
پس از فیلم مادر فتحعلی اویسی، فیلم سینمایی مادر از زنده یاد علی حاتمی در سال ۶۸ به پرده سینما راه یافت در واقع این فیلم دومین فیلم درباره مادر بود که پس از انقلاب در سینماها به نمایش در آمد. این فیلم روایت مادر بیماری را بازگو می کند که قصد دارد در لحظه های آخر زندگیاش بچههایش را در کنار یکدیگر جمع کند. با رسیدن بچهها، تنشها، گلایهها و خاطرات گذشته یکی یکی زنده میشود. هر یک از فرزندان با گذشتهای حلنشده، حسرتهایی پنهان و دلتنگیهایی ناگفته روبهرو هستند. اما حضور مادر، با مهربانی و صبوری خاص زنان نسل قدیم، کمکم میان آنها پیوند دوبارهای ایجاد میکند.
سال ساخت: ۱۳۶۸
کارگردان: علی حاتمی
تهیهکننده: علی حاتمی
بازیگران: جمشید مشایخی، اکبر عبدی، محمدعلی کشاورز، رؤیا تیموریان، مینا مهرنوش، فاطمه معتمدآریا، حسن جوهرچی، مریم بوبانی، پرویز پورحسینی، مهدی فتحی
“مادرم گیسو” سیامک شائقی
در سال ۱۳۷۴ دقیقا ۶ سال پس از فیلم مادر از علی حاتمی، کارگردان سیامک شائقی فیلمی به نام مادرم گیسو را منتشر کرد. این فیلم تصویر دیگری از مقام مادر را به تصویر کشید. در این فیلم روایت زندگی منوچهر را بازگو می کند که سالها قبل همسرش را از دست داده است و می خواهد دوباره ازدواج کند. اما قبل از ازدواج قصد دارد که دخترش به نام کمند ازدواج کند. کمند با ازدواج خود موافق نبود چرا که یک خواهر کوچکتر معلول داشت و میخواست بعد از ازدواج پدرش، از خواهر معلولش نگهداری کند. منوچهر با یکی از آشنایان شان به نام گیسو آشنا می شود و قصد دارد که با او ازدواج کند اما دخترش با این ازدواج به شدت مخالف بود.
سال ساخت: ۱۳۷۴
کارگردان: سیامک شائقی
تهیه کننده: سیامک شائقی
مدت زمان پخش: ۱۰۴ دقیقه
بازیگران: رضا کیانیان، یاسمین ملک نصر، مهتاج نجومی و داوود اسدی
“مهمان مامان” داریوش مهرجویی
مهمان مامان فیلمی متفاوت از مرحوم داریوش مهرجویی است که یک ژانر اجتماعی، خانوادگی با رویکرد طنز تلخ دارد. در این فیلم چند خانواده در یک حیاط زندگی می کنند و برای یکی از خانواده ها مهمانی ناخوانده می آید. خانم این خانواده زنی مهربان و دلسوز است مهمانان و اطرافیان را با رفتارهای صمیمانه و محبتآمیز خود تحت تأثیر قرار میدهد. با ورود مهمان های ناخوانده زندگی روزمره این خانواده دچار تغییر و تحول می شود. همهی اعضای خانواده و همسایه ها سعی دارند مهمانی با ضیافتی را برای مهمان ها ترتیب دهند و با کمک یکدیگر توانستند که این مهمانی با بهترین شکل ممکن برگزار شود. این فیلم با نگاهی طنزآمیز اما تلخ به روابط انسانی، مهربانی و ریاکاری جامعه و نقش زن در خانواده پرداخته و نشان میدهد که محبت واقعی، گاهی میتواند محیط خانواده را تغییر دهد.
سال ساخت: 1382
کارگردان: داریوش مهرجویی
تهیهکننده: داریوش مهرجویی
مدت زمان پخش: ۱۰۳ دقیقه
بازیگران: گلاب آدینه، پارسا پیروزفر، امین حیایی، حسن پورشیرازی، فریده سپاهمنصور، علیرضا جفری
” گیلانه ” از رخشان بنی اعتماد و محسن عبدالوهاب
فیلم سینمایی گیلانه از رخشان بنی اعتماد و محسن عبدالوهاب، روایت مادری به نام ننه گیلانه را در جنگ ایران را بازگو می کند. دختر ننه گیلانه به نام سی گل به تهران می رود تا شوهرش رحمان را پیدا کند اما با یک خانهی خالی روبهرو می شود و می بیند که تهران دچار بمباران شده است. از آن طرف پسر ننه گیلانه به نام اسماعیل به جنگ اعزام می گردد و پس از بازگشت از جنگ دچار قطع نخاع می شود. ننه گیلانه با فداکاری از پسرش به خوبی نگهداری می کند. نه فقط یک فیلم جنگی در معنا مرسوم، بلکه تمرکزش بر تأثیرات جنگ بر زندگی زنان و خانوادههاست.
سال ساخت: 1383
کارگردان: رخشان بنیاعتماد و محسن عبدالوهاب
تهیه کننده: سعید سعدی
مدت زمان پخش: ۹۰ دقیقه
بازیگران: فاطمه معتمدآریا، بهرام رادان، باران کوثری، ژاله صامتی، همچنین شاهرخ فروتنیان، مجید بهرامی، نیره فراهانی
“میم مثل مادر” مرحوم رسول ملاقلی پور
فیلم میم مثل مادر داستان مادری به نام سپیده را روایت می کند که در زمان جنگ در شهر سردشت به عنوان یک پرستار کار می کرد و در بمباران شیمیایی سردشت، سپیده دچار اثرات شیمیایی می شود. این اثر در بدن سپیده باقی می ماند و بعد از چند سال که قصد دارد بچه دار شود، دکتر سونوگرافی به اون و همسرش می گوید که بچهشان ممکن است دچار تنگی نفس یا معلولیت شود. سهیل شوهر سپیده قصد دارد که بچه را سقط کند اما سپیده با این موضوع مخالفت می کند و همین موضوع باعث جدایی این دو می شود. سپیده بچه را به دنیا می آورد و بعد از تولد فرزندش متوجه می شود مشکل فرزندش به خاطر اثرات جنگ نیست و ژنتیکی است. این فیلم به فداکاریها، ازخودگذشتگی و مهر مادری اشاره دارد که مادر با تمام توان خود از فرزندش در برابر نا ملایمات جامعه محافظت می کند.
سال ساخت: 1385
کارگردان: رسول ملاقلیپور
تهیه کننده: منوچهر محمدی
مدت زمان پخش: 90 دقیقه
بازیگران: گلشیفته فراهانی، حسین یاری، علی شادمان، سحر دولتشاهی، جمشید هاشمپور
“شیار ۱۴۳” نرگس آبیار
این فیلم در رابطه با مادری به نام الفِت است که تنها فرزند پسری خود را به جبعه می فرستد، اما پسر آن هرگز به خانه برنمیگردد. الفت به خاطر پسرش سال ها چشم انتظار باقی می ماند و هر بار که خبر آزادی اسرا را می شنید به این امید که خبری از یونس را به او بدهند پیش آن ها می رفت. پس از چند سال جستجو بلاخره می توانند جسد یونس را در یک منطقه مین شده به نام شیار ۱۴۳ پیدا کنند. بقایای پیکر یونس را به مادرش برمیگردانند. فیلم بیشتر بر «انتظار، امید و ایمان مادرانه» تمرکز دارد، امیدی که حتی با سختیها و سالها دوری زنده میماند.
سال ساخت: ۱۳۹۲
کارگردان: نرگس آبیار
تهیه کنندگان: ابوذر پورمحمدی و محمدحسین قاسمی
مدت زمان پخش: 98 دقیقه
بازیگران: مریلا زارعی، مهران احمدی، جواد عزتی، گلاره عباسی، سعید بیگی، حسام بیگدلو، یدالله شادمانی و زهرا مرادی
