ابوالفضل ذوالفقاری در یادداشتی عملکرد یک سال سازمان سینمایی را تشریح کرد :
سال ۱۴۰۲، سال پربرکتی به لحاظ جذب مخاطبان سینمایی بود. اگر در اسفند سال گذشته و یا حتی فروردین امسال به یک فعال حوزه سینما می‌گفتند که قرار است امسال، رکورد مخاطبان سینما شکسته شود، کمتر کسی این حرف را می‌پذیرفت اما این مهم برای سینمای امسال به وقوع پیوست و رکوردشکنی به ترتیبی بود که طی ۲۳ سال اخیر، هیچ‌گاه این تعداد مخاطب در طول یک‌سال به سینماها نرفتند.
سینمای ایران در سال جاری بیش از ۲۸ میلیون مخاطب داشت که این آمار از ابتدای دهه ۸۰ تا به امروز محقق نشده بود. درواقع سینمای ایران پس از سال ۷۹ که ۳۳ میلیون مخاطب را تجربه کرد، هیچ‌گاه به‌مانند امسال مخاطب نداشته است.
سینماها در بهار امسال، ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار مخاطب داشتند. در فصل تابستان به دلیل تلاقی این فصل با ماه‌های محرم و صفر، تعداد مخاطبان سینما به ۴ ملیون و ۵۰۰ هزار نفر تقلیل پیدا کرد. شمار مخاطبان در پائیز به ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر رسید و در زمستان نیز ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر به سینما رفتند تا تعداد مخاطبان سینما، برای سال جاری به بیش از ۲۸ میلیون نفر برسد.
فسیل، هتل، بچه زرنگ، شهر هرت، هاوایی، و ویلای ساحلی، ۶ فیلم اکران امسال هستند که موفق شدند تا به امروز، بیش از ۶۰ میلیارد فروش داشته باشند.
این آمار دلچسب برای اکران ۱۴۰۲، به دلایل مختلف رخ داد. نخست آن‌که در یک نظم جدید، مخاطبان، اقبال ویژه‌ای نسبت به سینما داشته‌اند. این جریان، همچنان ادامه دارد. گوشه‌ای از سبک زندگی‌های جدید، مبتنی بر علاقمندی‌های فرهنگی است که سبب می‌شود تا مقولاتی چون سینما و کنسرت، در سبد خانواده‌ها قرار داشته باشد. این اتفاق سبب شد تا استقبال از سینماها از نخستین روزهای سال، با اقبال خوبی مواجه شود.
متناسب با این استقبال، در گام بعدی، تبلیغات دهان‌به‌دهان سبب شد تا مخاطبان بیشتری به سینماها گسیل داشته شوند. این روند، علی‌الخصوص در آثار کمدی نمود بیشتری داشته است.
مهندسی خوب اکران نیز دیگر گزینه‌ای بود که به جذب مخاطبان انبوه در اکران امسال کمک کرد. اتفاق خوب با اکران عید رخ داد و پس از آن در بازه‌هایی چون عیدفطر، خرداد، مهرماه و . . . فیلم‌های خوبی به روی پرده رفت.
مجموعه این عوامل سبب شد تا اکران امسال به بیش از ۲۸ میلیون مخاطب برسد. اگر برای بازه‌هایی چون ماه‌های محرم و صفر و پس از جشنواره تا انتهای سال نیز اکران هوشمندانه‌ای در نظر گرفته می‌شد، تعداد مخاطبان امسال، به بیش از ۳۰ میلیون نفر می‌رسید و اتفاق به‌مراتب بهتری برای اکران امسال رخ می‌داد.
برای اکران سال آینده، امیدواری بسیاری وجود دارد تا با توجه به مهندسی خوبی که برای اکران نوروز شده، تعداد مخاطبان از این رکورد نیز فراتر رفته و از ۳۰ میلیون نفر متجاوز شود. اتفاقی که در صورت یک مهندسی درست در تمامی ماه‌های سال، قطعا برای سینمای ایران محقق خواهد شد تا مخاطبان، اتفاق‌های خوبی را در حوزه سینما رقم بزنند.
گیشه ۱۳۰۰ میلیاردی سینمای ۱۴۰۲
سینمای ایران موفق شد تا گیشه امسال خود را از مرز ۱۲۰۰ میلیارد تومان عبور دهد؛ این گیشه فارغ از بحث تورم، بالاترین میزان ریالی فروش فیلم در سینمای ایران به حساب می‌آید.
سینمای ایران، خیلی زود به فروش بالای امسال امیدوار شد. زمانی که طی ۱۳ روز نخست امسال، ۱ میلیون و ۸۱ هزار نفر به سینما رفتند درحالی‌که این آمار برای نوروز ۱۴۰۱، ۷۵۵ هزار نفر بود. در تعطیلات نوروزی امسال، ۲۸ هزار و ۸۴۰ سانس تعریف شد و گیشه، ۵۵ میلیارد و ۵۷ میلیون تومان عایدی داشت.
این راندمان در شرایطی طی ۱۳ روز نوروزی محقق شد که تلاقی ماه مبارک رمضان با نوروز، بسیاری را به این باور رساند که اکران نوروی امسال، رسما سوخت محسوب شده و عایدی چندانی را نصیب کسانی که فیلمشان را به روی پرده می‌فرستند، ندارد. اما اکران نوروز، حکم مشوقی بزرگ برای صاحبان آثار را داشت که رونق گیشه سینما را در بازه‌های بعدی به همراه داشت.
سینماها در بهار امسال، بیش از ۳۰۵ میلیارد تومان فروختند. در تابستان به دلیل تلاقی این فصل با ماه‌های محرم و صفر، رقم گیشه به ۲۰۰ میلیارد تقلیل پیدا کرد. گیشه در پائیز به ۳۸۸ میلیارد تومان رسید و در زمستان نیز ۳۱۰ میلیارد تومان را تجربه کرد.
فسیل، هتل، هاوایی، شهر هرت، ویلای ساحلی، بچه زرنگ، ورود و خروج ممنوع، نارگیل، سه کام حبس و آهنگ دونفره، ترکیب ۱۰ فیلم پرفروش سینمای امسال را تشکیل می‌دهد. فسیل که رکوردشکنی کرد و توانست با ۳۲۵ میلیارد تومان فروش، به لحاظ ریالی و بدون در نظر گرفتن تورم، پرفروش‌ترین فیلم سینمای پس از انقلاب لقب بگیرد.
هتل نیز در کمال بی‌ادعایی، ۲۸۰ میلیارد تومان فروخت. هاوایی طی دوماه‌ونیم، ۹۰ میلیارد تومان فروخت. شهر هرت نیز ۷۸ میلیاردی شد. فروش ویلای ساحلی به ۶۵ میلیارد تومان رسید.انیمیشن بچه زرنگ نیز غافلگیرکننده ظاهر شد و ۶۴ میلیارد تومان فروخت. ورود و خروج ممنوع فروش ۳۳ میلیاردی را تجربه کرد. نارگیل ۲ هم ۲۹ میلیارد تومان فروخت. فروش سه کام حبس به ۲۰ میلیارد تومان رسید. آهنگ دونفره نیز کمی کمتر از ۲۰ میلیارد تومان فروخت.
سه‌شنبه ۲۳ آبان‌ماه، رکورد پرمخاطب‌ترین و پرفروش‌ترین روز سینمای طی سال ۱۴۰۲ را شکست. در این روز، ۲۸۲ هزار نفر به سینما رفتند که این تعداد مخاطب، بیشتر از ۱۱ میلیارد تومان به گیشه سینما واریز کردند.
رکوردهای فروش سینمای ایران که ماه به ماه و فصل به فصل تکرار شد، دلگرمی بزرگی را برای فعالان سینما به وجود آورد. همچنین تبلیغات خوبی برای دیده شدن بیشتر اخبار سینما و هژمونی آن در میان اخبار سیاسی و اقتصادی بود. چنین روندی سبب شد تا سینما پس از سال‌ها، متناسب با سبک زندگی جدید مردم، وارد سبد فرهنگی آنها شده تا گیشه، به رقم ۱۲۰۰ میلیارد تومان برسد.
شاید اگر در اواسط اسفند سال گذشته اعلام می‌شد که سینما برای سال ۱۴۰۲، از گیشه ۱۰۰۰ میلیارد تومانی عبور می‌کند، کمتر کسی این حرف را باور می‌کرد اما گیشه ۱۴۰۲، از ۱۲۰۰ میلیارد تومانی هم عبور کرد تا یک رکوردشکنی خوب را شاهد باشد. البته اگر سینما برای دو ماه محرم و صفر و فاصله جشنواره فیلم فجر تا نیمه‌های اسفند، برنامه بهتری داشت، رقم گیشه، فربه‌تر شده و اتفاق‌های به‌مراتب بهتری رخ می‌داد. سینماها در این بازه بیش از ۳ ماهه، ۲۰۶ میلیارد تومان فروختند که متاسفانه خللی جدی در گیشه امسال سینما وارد کرد.
با تمام این تفاسیر، گیشه ۱۴۰۲، فراتر از انتظار ظاهر شد. هم شوقی در میان فعالان سینما به وجود آورد و هم تشویق خوبی برای مخاطبان سینما بود. برای سینمایی که فیلم‌های پشت‌اکران بسیاری داشت و صاحبان آثار تمایلی برای نمایش آنها نداشتند، سونامی رقابتی خوبی شکل گرفت و ۵۵ فیلم، فارغ از آثار بخش هنر و تجربه به روی پرده رفتند که احوال سینما را دگرگون کردند.
با این دستاوردی که برای امسال سینماها رقم خورد، میزان انتظارها از گیشه ۱۴۰۳، به‌مراتب بیشتر شده است. اگر سینما با همین دست‌فرمان حرکت کند، قطعا گیشه ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ میلیاردی، دست‌یافتنی خواهد بود. گرچه با توجه به آثار کمدی، اجتماعی و کودک پرمخاطبی که برای اکران سال آینده در نظر گرفته شده، شاید حتی گیشه فراتر از ۲۰۰۰ میلیاردی نیز دور از انتظار نباشد. فعلا و بر روی کاغذ، سینمای ایران، ورود مقتدرانه‌ای به اکران ۱۴۰۳ داشته و می‌تواند با بسته نوروزی خود، اتفاقات به‌مراتب بهتری نسبت به زمان مشابه سال گذشته را رقم بزند.
تعداد سالن‌های سینما به ۸۴۶ رسید
تعداد سالن‌های سینمایی کشور با رشد بیش از ۴۸ درصدی به‌نسبت آغاز به کار دولت سیزدهم، به عدد ۸۴۶ رسید. تعداد سالن‌های سینما تا انتهای ۱۴۰۲ در حالی به ۸۴۶ باب رسیده که این آمار در زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم، ۵۷۰ سالن بود.
با این آمار، متوجه می‌شویم که به ازای هر ۱۰۴ هزار نفر، ۱ سالن سینما وجود دارد. این آمار در انتهای دولت دوازدهم، به ازای هر ۱۵۴ هزار نفر، ۱ سالن بوده است. استاندارد جهانی این حوزه، وجود ۱ سالن سینما، به ازای هر ۱۰ هزار نفر است که آمار کنونی نشان می‌دهد، سازمان سینمایی علیرغم اینکه فاصله قبلی را تا حدود بسیاری بهبود بخشیده است اما هنوز به آن راندمان مطلوب این حوزه نرسیده‌ایم.
هم‌اکنون ۹۰ شهر بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار نفر و بیش از ۵۰ شهر بالای ۱۰۰ هزار نفر، فاقد سینما هستند و نشانه‌گذاری به ترتیبی است که درصد بالایی از این شهرها، طی ۲ سال آینده، از امکان سینما برخوردار شوند. همچنین برنامه‌ریزی‌ها و توافقات صورت‌گرفته به صورتی است که در دولت چهاردهم، فارغ از اینکه کدام مسئول بر مسند است، تعداد سالن‌های سنیما به ۲ هزار سالن برسد. هر چند که آمار مطلوب برای جمعیت کشور ما، وجود ۳ هزار سالن سینما است.
به ازای هر ۱۰۴ هزار نفر، ۱ سالن سینما وجود دارد. این آمار در انتهای دولت دوازدهم، به ازای هر ۱۵۴ هزار نفر، ۱ سالن بوده است
یکی از وعده‌هایی که رئیس سازمان سینمایی در آغاز به کار فعالیت خود مطرح کرد، رساندن تعداد سالن‌های سینما به عدد ۱۰۰۰ بود که این روند، تا به امروز، تحرک خوبی را شاهد بوده است. زمانی که محمدمهدی اسماعیلی و محمد خزاعی، عدد ۱۰۰۰ سالن را رسانه‌ای کردند، ۵۷۰ سالن در کشور وجود داشت و ۴۳۰ سالن نیاز بود تا به چنین شاخصی رسید. تا امروز، ۲۷۶ سالن از آن ۴۳۰ سالن وعده داده‌شده به ناوگان سینمایی کشور افزوده شده است و احتمال روشن شدن چراغ ۱۵۴ سالن دیگر طی حدودا یک‌سال‌ونیم آینده، محتمل به نظر می‌رسد.
تا پایان سال ۱۴۰۱، ۶۳۵ سالن فعال سینما در کشور وجود داشت که با اضافه شدن ۲۱۱ سالن در سال ۱۴۰۲، هم‌اکنون تعداد سالن‌ها به ۸۴۶ سالن رسیده است.طی ۲ سال اخیر بالغ بر ۱۶۵ هزار صندلی به ظرفیت سینمای کشور اضافه شده که بیش از ۵۲ هزار صندلی به استان تهران و بیش از ۱۱۳ هزار صندلی نیز مربوط به سایر استان‌هاست.
با رسیدن عدد سالن‌های سینما به ۱۰۰۰، به ازای هر ۸۸ هزار ایرانی، یک سالن سینما وجود خواهد داشت که نزدیک‌ترین حالت به نرم استاندارد جهانی این حوزه محسوب می‌شود.
نهضت سالن‌سازی در دولت سیزدهم، یکی از ارزنده‌ترین و دلسوزانه‌ترین اقداماتی بود که در حوزه سینما به بهره‌برداری رسید. این اتفاق یکی از آن دست اقداماتی است که تفکرات مختلف در سینما از آن حمایت کرده و رضایت حداکثری مردم را نیز در پی دارد. با هوشمندسازی این نهضت و در نظر گرفتن شهرها و استان‌های کم‌برخوردار از امکان سینما، شیرینی این نهضت ملی نزد سینمادوستان و عموم مردم کشور، دوچندان شده است.
تحقق سه‌گانه قانون‌گرایی، استانداردسازی و عدالت‌محوری
یکی از اتفاق‌های مبارکی که در دوره مدیریتی جدید سینما به کار بسته شد، استانداردسازی و عدالت‌محوری با پشتوانه قانون‌گرایی است. رویکردی که طی بیش از دو سال استقرار تیم سینمایی دولت، در اشکال مختلف محقق شده و تلاش‌ها برای بسط مضمونی این مفاهیم، همچنان ادامه دارد.
ازجمله اقداماتی که در این حوزه‌ها صورت گرفت می‌توان به احیای شورای عالی سینما و مصوبات و دستاوردهای مفید آن اشاره کرد. اتفاقی که گره برخی مسائل مهم در حوزه سینما را باز کرد و گشایش‌های بسیاری را موجب شد.
همچنین شورای هماهنگی امور سینما در استان‌ها نیز از دیگر رهاوردهای این دوره سازمان سینمایی است که دستاوردها و برکات فراوانی در همه حوزه سینما برای احیای سینمای استانی در پی داشته است. در نظر گرفتن بودجه‌هایی متناسب با ظرفیت استان‌ها، سفرهای استانی و آگاهی از مشکلات فعالان سینما در استان‌ها طی دیدارهای رودررو ریاست سازمان و مدیران آن، ازجمله اقداماتی است که توامان، واجد هر سه شاخصه قانون‌گرایی، استانداردسازی و عدالت‌محوری بوده است.
تحول در مدل آموزش و تدبیر رایگان شدن آموزش در دفاتر سینمای جوان در راستای تحقق عدالت فرهنگی نیز از دیگر اقدامات مفیدی بوده که دربردارنده هر سه مولفه تاکیدی سازمان سینمایی در دولت جدید بوده و استقبال بسیارخوبی نیز از آن به عمل آمده است.
در این زمینه، اقدامات فراوان دیگری صورت گرفته که همچنان نیز تداوم خواهد داشت. ازجمله این اقدامات می‌توان به تمرکز بر روی دیپلماسی فرهنگی، عدالت فرهنگی، همکاری‌های منطقه‌ای و جهانی مبتنی بر اشتراکات دینی، آئینی و آرمان، اخلاق، آگاهی و امید، زنجیره افتتاح سالن‌های سینمایی در مناطق محروم و کم‌برخوردار و البته اجرایی شدن محدود طرح سینماسیار برای مناطق فاقد سینما است که این پارامترها، طی ماه‌های پیش‌رو، با قدرت بیشتری به سرانجام خواهند رسید.
توسعه زیرساخت‌های سینمایی در سراسر استان‌های کشور، تعاملات بین‌المللی، تفاهم با روسای سینمایی هفت کشور و تقویت دیپلماسی فرهنگی و سینمایی، طراحی کریدور خزر با جشنواره فیلم خزر، احیای سینمای بومی، آئینی و استانی، کشف استعداد در سراسر کشور، تحول در فناوری‌های نوین، توسعه فضای ابری، فیبر نوری و ارتقای سطح کیفی نمایش فیلم در سینماها، جهش در حوزه آموزشگاه‌ها و هدفمندی و مساله‌مندی پژوهش‌های سینمایی، انقلاب محتوایی از طریق نظارت‌های کیفی و مراقبت و صیانت از محتوا در حوزه ارزشیابی و نظارت، جهش و رشد مضاعف تولید هدفمند با ژانرگرایی و توجه به نیاز سلایق مختلف جامعه از دیگر اقدامات اجرایی است که با هدف قانون‌گرایی، استانداردسازی و عدالت‌محوری صورت گرفته است.
همچنین برگزاری موفق و جریان‌ساز چند رویداد مهم بین‌المللی ازجمله حوا، مهر سینمای ایران، کودک، کوتاه، حقیقت و فجر شکل راهبردی‌تر تحقق این سه‌گانه در اهداف کلان سازمان سینمایی است.
سینمای ایران تمام‌قد در مسیر صنعتی‌شدن
سینما در سال ۱۴۰۲، رگه‌های مشهودی از شکل‌گیری نشانه‌های جریان جدید را شاهد بود. این رگه‌ها، در حوزه‌های کمی و کیفی گوناگون، هژمونی فرهنگی گسترده‌ای را بر فضای کلی کشور گستراند که برخی ثمرات آن، در راندمان ۱۴۰۲ پدیدار شد و برخی دیگر به‌مرور، طی ماه‌های آتی خود را نشان می‌دهد.
در برخی از این رویه‌ها مانند بحث‌های رفاهی فعالان سینما، ورود مستقیمی صورت گرفت که تا پیش از این، تلاشی در این زمینه نشده بود. گام‌هایی در زمینه مسکن سینماگران، ترمیم بیمه و دیگر امور رفاهی برداشته شد که تاکنون سابقه نداشت و از دیگرسو، به زمینه‌هایی پرداخته شد که سال‌ها بر روی زمین مانده بود و مدیران سینمایی ادوار مختلف، به دلایل گوناگون، ورود چندانی به آن نداشتند مانند اختیاراتی که در زمینه نمایش فیلم خارجی در سینماهای کشور اعطا شد.
این رگه‌ها در زیرلایه، اهرم‌های قدرتمندی را در اختیار فعالان حوزه‌های گوناگون سینما قرار می‌دهند و زمینه بسط مضمونی و لجستیکی سینما را فراهم می‌آورند.سینما به پشتوانه این ورودهای مستقیم، اکنون گستره‌ای طولانی دارد که طی آن، تقریبا هیچ شاخه‌ای نیست که مورد پرداخت و مداقه قرار نگرفته باشد. طی یک سالی اخیر، تکلیف بسیاری از گره‌هایی که کور می‌نمود، باز شده و گشایش‌هایی در آن امور حاصل آمده که برخی از این ثمرات، رسانه‌ای شده و برخی دیگر، طی ماه‌های آتی متجلی خواهند شد.
در برخی موارد، نگاه ویژه و بازبینی دقیقی بر روی ساختارها صورت گرفته است که این مهم، خود را در قالب مبحث کیفی‌گرایی محتوایی نشان داده است. همچنین با تغییر آئین‌نامه‌ها و اصلاح روندهای فرسوده و فسادزا، اتفاق شگرفی در این حوزه رخ داده است. به‌عنوان مثال، روال تولید یک فیلم، از درخواست پروانه ساخت تا پس از اکران، مشمول چنین قاعده‌ای بوده است. درنتیجه این فرآیند است که مقولات کیفی، کمون و بروز بیشتری در فحوای آثار دارند و با قاعده‌مند شدن بیشتر شورای پروانه ساخت و نمایش، حراثت و حفاظت بیشتری از تولیدات سینمایی صورت می‌گیرد که یکی از ابتدایی‌ترین ثمرات چنین رویکردی، بارور شدن میزان تولیدات، تراز کیفی آثار و البته فربه شدن گیشه است. رویکردی که تمام آنها در سینمای ۱۴۰۲، به‌عینه مشاهده شد.
این جریان نوخواهی که مطالبه درصد بسیاری از فعالان حوزه سینما است، تحرکات خزنده‌ای بر دیگر مقولات نیز داشته است. سبب شد تا علیرغم تمامی پیشرفت‌هایی که در حوزه‌های مختلف سینمایی رقم خورد، حس امیدواری در میان فعالان سینما زنده شود. در سال‌های ابتدایی پساکرونایی، هیچ امیدی در هیچ‌یک از شاخص‌های سینمایی وجود نداشت اما امروز در شرایطی که کمتر کسی تصور می‌کرد که سینما در زیرساخت‌ها، تولیدات، گیشه و دیگر مبانی، بتواند شکستگی عمیق خود را ترمیم کند، به رکوردشکنی‌هایی دست یافته که حاصل تزریق روح امید بر کالبد تمامی این پارامترها است.
اتفاق درستی و هوشمندانه‌ای که در این عرصه رخ داده، استفاده از پتانسیل‌های شهرستان‌ها در این زمینه است. تا پیش از دوره کنونی، تمامی تمرکزها، بر روی پایتخت محدود بود و توجه چندانی به شهرستان‌ها نمی‌شد. این نیروی گریز از مرکز که در سازمان سینمایی فعلی ساری و جاری است، سبب شده تا دومینوی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری صنعت سینما، با هدفمندی بیشتری به مقصد نهایی برسد و این، رویکرد مبارکی است که ثمرات این دیپلماسی داخلی، طی امسال و سالیان آینده به بار خواهد داد.
هدف غایی تمامی این تلاش‌ها، رسیدن به مفهوم اصلی صنعت در سینمای ایران است. سینمای ایران هیچ‌گاه به‌مانند امروز به مرز صنعتی‌شدن نزدیک نشده بود و این مهم باتوجه به تمامی پیشرفت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری شاخه‌های مختلف سینما در کشورمان، با برنامه‌ریزی‌هایی که طی ماه‌های آینده به نتیجه خواهد رسید، در دسترس خواهد بود. بنابراین در دوره‌ای که بسیاری از صنعت‌های سینما در جهان، هنوز نتوانسته‌اند به حیات پیش از دوران کرونا بازگردند، سینمای ایران توانسته دوران گذار را با شتاب بیشتری طی کرده و ضمن بازگشت به دوران پیش از کرونا، درصدد ثبت امتیازهایی است که تاکنون در سینمای ایران، تا این اندازه بابرنامه و هدفمند وجود نداشته است. آینده برای سینمای ایران، کاملا روشن است.