تدوین یکی از عناصر موفقیت یک فیلم به‌خصوص در مواجهه با تماشاگر است. تدوین‌گری که صاحب دیدگاه و فن است می‌تواند با برش‌های به موقع و حذف نماهای زائد به فیلم جان و روانی بدهد. سیاوش کردجان با درک درست از فضا و ضربآهنگ فیلم مصلحت توانسته با تدوینی سریع و پر ریتم دیدن فیلم را برای مخاطب پرهیجان و جذاب کند. او در سال‌های اخیر با تدوین فیلم‌هایی نظیر دیدن این فیلم جرم است، هناس و به‌دنبال خوشبختی توانسته کارنامه پر باری در حرفه‌اش داشته باشد. با سیاوش کردجان که جایزه بهترین تدوینگر جشنواره فیلم‌های کوتاه «کن» را در کارنامه دارد، درباره تدوین فیلم «مصلحت» گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
احمد محمد اسماعیلی
٭٭٭برای قبول تدوین یک فیلم چه ملاک‌هایی را مدنظر دارید؟
مهم‌ترین ملاک و نقشه راه برای من کیفیت فیلم نامه است. فیلمنامه در تولید و ساخت یک فیلم اهمیت اهمیت ویژه‌ای دارد. فیلم‌نامه‌ای که درست نوشته شده باشد و در عین داشتن چارچوب جذاب هم باشد و اولویت‌های بعد نام کارگردان و اعتبار تهیه‌کننده‌اش برایم مهم است.
٭٭٭برخی از فیلم‌ها بعد از دیدن و پیدا کردن ضرب آهنگ در تدوین می‌توانند حرفی برای گفتن داشته باشند….
-برای من ضرب آهنگ مهم است و اینکه داستانی جذاب در ساختار فیلم نامه وجود داشته باشد و عنصر جذابیت مسئله بسیار مهمی در ساختار یک فیلم است. نکته مهم در تدوین توجه به این نکته است که هر فیلمی لحن خودش را دارد. ممکن است تدوین فیلم ملودرامی را انجام بدهید که ضربآهنگ سریعی ندارد اما فیلمنامه جذاب و خوش ساختی باشد. هر داستان و قصه‌ای لحن و سبک خودش را دارد و باید تمپوی مورد نظر را در موردش در تدوین لحاظ کرد.
٭٭٭آیا می‌توان ادعا کرد که در موفقیت یک فیلم در ارتباط با مخاطب تدوین هم اندازه بازیگری و نوع کارگردانی صاحب اثر مهم است؟
-تدوین در ایجاد جذابیت یک فیلم بسیار تاثیر‌گذار است…
٭٭٭برای قبول تدوین «مصلحت» چه راهی را پیمودید؟
-بعد از پیشنهاد تدوین فیلم باتفاق حسین دارابی و محمدرضا شفاه کارگردان و تهیه کننده فیلمنامه را خواندم و جلساتی سه نفره درباره داستان و شیوه‌های تدوین و تمپو برگزار شد. در این جلسات روی این قضیه تاکید می‌شد که داستان چگونه شروع می‌شود و مقدمه‌اش باید چه نحوی در ساختار و در حین تدوین فیلم جانمایی شود. بحث مهم دیگر پایان‌بندی بود. در اغلب فیلم‌های سینمای ایران فیلم‌ها چند بار به اتمام می‌رسند و دوباره یک پایان‌بندی دیگر در روبه روی چشم مخاطب قرار می‌گیرد و می‌شود یک فیلم و چند پایان. تدوین در ژانر فیلم «مصلحت» که تریلر سیاسی است، نقشی مهم دارد و می‌شود با تدوین درست یک پلان مخاطب را به چالش کشید و اطلاعات کافی نداد تا خود مخاطب شروع کند به کنکاش و کشف کردن قصه و نوع روابط بین شخصیت‌ها. در «مصلحت» برای رسیدن به چنین وضعیتی جای چند سکانس را تغییر دادم و ادامه تماشای فیلم برای مخاطب هیجان‌انگیزتر شد.
٭٭٭ در کارنامه شما تدوین فیلم‌های سیاسی – اجتماعی مثل «هناس»، همین «مصلحت» و البته «دیدن این فیلم جرم است» دیده می‌شود. آیا به تدوین این نوع فیلم‌ها علاقه بیشتری نسبت به سایر ژانرها دارید؟
– هم علاقه شخصی است وهم این که تدوین این نوع فیلم‌ها بیشتر به من پیشنهاد می‌شود… این ژانر را خیلی دوست دارم و ژانر تریلر اگر سیاسی هم باشد تدوینش خیلی خاص‌تر و جذاب‌تر است. البته چون زوم و توجه روی این فیلم‌ها زیاد است، زیاد با ممیزی و ممانعت از نمایش رو به رو می‌شوند. به‌طوری که هر کدام از این فیلم‌ها حداقل دو – سالی اجازه اکران و نمایش نداشتند!
٭٭٭ آیا برای تدوین فیلم‌های این ژانر از الگویی نظیر تدوین فیلم‌های گوستاو گارواس هم تبعیت داشتید؟
– فیلم‌های گاوراس را دیده‌ام و تاثیر پذیری از آنها داشته‌ام، اما همانطور که اشاره کردم هر فیلم لحن خاص خودش را دارد و نمی‌شود از یک الگو و فرمول ثابت برای تدوین همه فیلم‌ها پیروی کرد.
٭٭٭ دلیل اصلی قبول تدوین فیلم «مصلحت» سوژه ملتهب و جسارت‌آمیز فیلم است؟
– داستان نقطه قوت فیلم «مصلحت» در پرداختن به وقایع تاریخ سیاسی معاصر ایران بود. البته فیلمنامه تا زمان ساخت چند بار بازنویسی شد…
٭٭٭ این تغییرات کار شما را در تدوین سخت‌تر کرد؟
– تاثیری روی کار من نداشت و من موقعی که فیلمبرداری شروع می‌شود و بازی بازیگران را می‌بینم خیلی راحت‌تر شخصیت‌ها و کنش‌هایشان را درک می‌کنم و بهتر می‌توانم نقطه نظراتم را به کارگردان منتقل کنم. تدوین فیلم «مصلحت» دومین تجربه مشترک همکاریم با حسین دارابی بعد از فیلم «هناس» بود.
٭٭٭ شما جزو تدوینگرانی هستید که در طول مدت تدوین کارگردان در دفتر کار شما حضور دارد و با او مشورت دارید؟
– به صورت روال کارم را انجام می‌دهم. اگر قرار باشد هر روز کارگردان کنار دست تدوینگر روی میز تدوین بنشیند، تدوینگر تبدیل به اپراتور می‌شود. ایده‌هایی که درباره جابه‌جایی و کوتاه کردن سکانس‌ها در ذهن دارم در اتاق تدوین انجام می‌دهم و کارگردان را روزهای آخر تدوین دعوت می‌کنم و می‌آید و کار را می‌بیند و نقطه‌نظراتش را ابراز می‌کند و به یک تفاهم و درک متقابل می‌رسیم.
٭٭٭ مهم‌ترین نقطه قوت تدوین فیلم «مصلحت» چیست؟
– در ساختار روایی فیلم «مصلحت» با خرده‌داستان‌های زیادی مواجه هستیم که قرار است به موازات هم پیش بروند و تماشاگر بتواند باید این خرده داستان‌ها و شخصیت‌های زیاد ارتباط بگیرد و آنها را فراموش نکند ونخ تسبیح خوبی برای دنبال کردن فیلم داشته باشد. این وضعیت کار من را در تدوین فیلم سخت می‌کرد و در ضمن «مصلحت» فیلم پرپلانی است و تلاش کردیم داستان فیلم در همان دقیقه شروع فیلم اتفاق بیافتد و مخاطب با آن درگیر و همراه بشود.