جشنواره فیلم فجر ویترین اصلی و مهم سینمای ایران است، شاید اگر بخواهید برآیندی از یک دهه سینمای ایران داشته باشید، با بررسی جشنواره‌های فجر آن دهه به شماتیک قابل قبولی از وضعیت سینما در مدت زمان مدنظرتان می‌رسید.
یکی از مواردی که در سینما اهمیت دارد، سیمای زنانه هنر هفتم است، سیمایی که نمایندگان شایسته‌ای هم میان بانوان بازیگر کشور دارد و هر سال نیز دو سیمرغ به این گروه می‌رسد.
به مناسبت پاسداشت روز زن و مادر نگاهی انداختیم به تمامی سیمرغ‌های 41 دوره جشنواره فیلم فجر انقلاب اسلامی که در بخش بازیگری بر شانه‌های سینماگران زن سینمای ایران نشستند.
سیمرغ بازیگری ـ دهه اخیر
جشنواره بین المللی فجر ۱۴۰۱
سال گذشته سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن به پردیس پورعابدینی برای فیلم «غریب» اهدا شد. دختری که ابتدای فیلم با شوقش شروع و انتهای فیلم با امیدش به پایان رسید، اما میانه این مسیر بود که با رنجی که کشید داستان فیلم «غریب» را شکل داد تا در نهایت شهید بروجردی امیدش را زنده کند.
همچنین در این سال سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به سارا حاتمی برای فیلم «کت چرمی» رسید، بازیگری که به‌عنوان جوان‌ترین بازیگر دختر سیمرغ گرفته نامش را در جشنواره فیلم فجر ثبت کرد، بازی در نقش دختری رنج دیده و درگیر با اعتیاد در اکثر اوقات باعث گرفتن سیمرغ شده و اینبار هم این قاعده نقض نشد.
جشنواره بین المللی فجر ۱۴۰۰
در این سال «طناز طباطبایی» برای ایفای نقش زنی مالیخولیایی در «بی رؤیا» سیمرغ نقش اول زن را به خانه برد. رؤیا زنی دوقطبی و روان پریش است که مرز واقعیت و توهم را گم کرده است.
در این سال «صدف اسپهبدی» نیز برای بازی در فیلم «علفزار» در قامت مادری معتاد که به دنبال گرفتن شناسنامه برای دخترش می‌باشد، سیمرغ نقش مکمل را بدست آورد. فریبا روزگاری دختری خانواده‌دار بوده که در ناز و نعمت زندگی می‌کرده اما فریب ساقی موادی به نام محسن را خورده و از خانه فرار کرده و حالا به این حال و روز اُفتاده است.
جشنواره بین المللی فجر ۱۳۹۹
رویا افشار با ایفای نقش مادری دلسوز در فیلم «مامان‌ها» سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن را بدست آورد.
در این سال «گلاره عباسی» نیز با بازی در نقش شهلا در «ابلق» سیمرغ نقش مکمل را به خانه برد.شهلا زنی از طبقه فرودست جامعه است که تحت تاثیر القائات مرد سالارانه اطرافش چشم بر روی نگاه‌های هیز شوهرش می‌بندد و در سکوت به زندگی اجباری خود ادامه می‌دهد.
جشنواره بین المللی فجر ۱۳۹۸
در این سال «نازنین احمدی» برای ایفای نقش در فیلم «ابر بارانش گرفته» سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن را بدست آورد. سارا پرستاری است که به کار خود عشق می‌ورزد و عاشقانه از بیمارهایش نگهداری می‌کند.سارا خودش را فرشته‌ای می‌داند که وظیفه نگهداری از بیماران را دارد و هر زمان که تصمیم بگیرد،می‌تواند از این وظیفه سرباز زده و تبدیل به یک فرشته مرگ شود.
«طناز طباطبایی» در فیلم «شنای پروانه» با حضور کوتاه ولی تأثیر گذارش برنده سیمرغ بلورین نقش مکمل زن شد. پروانه در «شنای پروانه» زنی عفیف و پاکدامن است که قربانی جامعه مردسالار و غیرت کوکورانه همسرش می‌شود.
جشنواره بین المللی فجر ۱۳۹۷
«الناز شاکردوست» برای ایفای نقش فائزه منصوری در فیلم «شبی که ماه کامل شد» سیمرغ بلورین نقش اول زن و «فرشته صدرعرفایی» نیز با بازی در نقش مادر عبدالمالک ریگی در این فیلم توانست سیمرغ نقش مکمل را بدت آورد.
«شبی که ماه کامل شد» داستان زنانی است که جبر زمانه شوق زندگی را در آنها نابود می‌کند، فائزه و غمناز، یکی همسر و دیگری مادر، یکی جوان و از خانواده تهرانی و دیگری پا به سن گذاشته و از طایفه بلوچ، هر دو قربانی تفکرات مردان نزدیک خود می‌شوند و در جهنمی گرفتار می‌آیند که راه خلاصی از آن نیست.
جشنواره بین المللی فجر ۱۳۹۶
«سارا بهرامی» برای ایفای نقش مهسا در فیلم«دارکوب» سیمرغ بلورین بهترین بازیگر اول زن به خانه برد. زنی معتاد که در ابتدا به انگیزه باج خواهی سراغ شوهر سابقش رفته و در ادامه تلاش بسیاری برای باز پس‌گرفتن بزرگترین حق یک زن یعنی مادر بودن انجام می‌دهد.
در این سال سیمرغ نقش مکمل نیز به «سحر دولتشاهی» برای فیلم «عرق سرد» رسید. خانم نوری با شمایلی مذهبی و پوشش چادر بعنوان مسئول فدراسیون فوتبال بانوان بجای دلسوزی با بچه ها رفتاری مغرضانه و از روی بدجنسی با شخصیت اول داستان دارد.
جشنواره بین المللی فیلم فجر ۱۳۹۵
در این سال سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن به طور مشترک به «لیلا حاتمی» برای فیلم «رگ خواب» و «مریلا زارعی» برای فیلم «زیر سقف دودی» رسید.
«رگ خواب» داستان فروپاشی «مینا» است؛ زنی تنها که در ازدواج اول شکست خورده و بعد از سمت پدر طرد شده. مینا کسی جز پدر ندارد و تنهاست، بر حسب اتفاق و بر اساس نیاز به کار و درآمد با کامران آشنا می شود و به او پناه می برد. عشق جوانه می زند، اما او نیز او را تنها می‌گذارد.
در «زیر سقف دودی» شیرین (مریلا زارعی) بازنمائی زنی است که بعد از مادر شدن زندگی خود را وقف پرورش و تربیت فرزند و به عبارتی وقف مادری و خانه داری می‌کند که در این بین نقش همسری شیرین کم رنگ شده و فرصتی برای شوهرش ایجاد می‌شود که فاصله ایجاد شده بین خودش و شیرین را با وارد شدن در یک رابطه‌ی فرازناشویی جبران کند.
«ثریا قاسمی» برای بازی در فیلم «ویلایی‌ها» توانست سیمرغ بلورین را بدست آورد. «عزیز» داستان مادربزرگ نگرانی است که در غیاب پسرش کشمکش‌های بسیاری با عروسش دارد و می‌خواهد مانع از خروج آنها از کشور شود تا پسرش از جبهه بازگردد.
جشنواره بین‌المللی فیلم فجر ۱۳۹۴
در دوره سی و چهارم «پریناز ایزدیار» برای بازی در فیلم”ابد و یک روز» سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را به دست آورد.
سمیه کوچکترین دختر خانواده‌ای فقیر، در خانه‌ای که همه به فکر منفعت خود هستند تنها کسی است که بیشتر از خودش به فکر عزیزانش است. سمیه با تهدید به رفتن خود با نامزد افغان‌اش می‌خواهد دیگران را تغییر دهد تا آنها مثل مردم عادی درست زندگی کنند اما در می‌یابد که تغییر دادن آنها غیرممکن است با این حال فداکارانه می‌ماند تا تکیه گاهی برای این خانواده فروپاشیده باشد.
در این دوره «شبنم مقدمی» برای بازی در دو فیلم”زاپاس» و «نفس» سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن را کسب نمود. «خورشید» در فیلم زاپاس زنی بیوه است که با فروشندگی لباس‌های زنانه پسر خود را بزرگ کرده است.
جشنواره بین‌المللی فیلم فجر ۱۳۹۳
در دوره سی و سوم سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را” باران کوثری» برای فیلم «کوچه بی‌نام» دریافت نمود. کوثری نقش دختری به نام محدثه را بازی می‌کند، دختری سرکش و لجوج که در خانه مرتب در معرض توبیخ و تذکر مادرش قرار دارد. محدثه در آستانه فرو افتادن در عشقی نامتعارف با درک عشق واقعی مادر و پدر نسبت به خودش راه را از بیراهه می‌شناسد.
در این دوره سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن نصیب”سحر دولتشاهی» برای فیلم «عصر یخبندان» شد. دولتشاهی بازیگر نقش عسل دختری فراری است که با بازیچه قرار گرفتن در دست پسر همخانه خود تا آخرین حد در منجلاب فساد غرق می‌شود.
جشنواره بین‌المللی فیلم فجر ۱۳۹۲
در دوره سی و دوم «مریلا زارعی» برای بازی در فیلم” شیار ۱۴۳» موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن شد. الفت نماد مام میهن است که سال‌های سختی را در انتظار بازگشت پسرش از جبهه می‌گذراند. او زنی است که حتی در بدترین لحظات زندگی دست از کار و کوشش مداوم خود برنمی‌دارد.
در این دوره «شبنم مقدمی» برای بازی در فیلم”امروز» سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن را به دست آورد. خانم مجد، سوپروایزر بیمارستان است. زنی جدی که معتقد است صیغه فرصتی برای سوء استفاده مردان از زنان تنها و بدون تکیه گاه است.
جشنواره بین‌المللی فیلم فجر ۱۳۹۱
در دوره سی و یکم سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن نصیب «هانیه توسلی» برای فیلم”دهلیز» شد. شیوا در غیاب همسر خود که در زندان بسر می‌برد، بار سنگین ادارۀ زندگی و تربیت پسر کوچکش را بر دوش دارد. شیوا یک زن تنها و رنج کشیده اما محکم و مسئول و مادری دلسوز است.
در این سال «پگاه آهنگرانی» برای فیلم «دربند» سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را کسب نمود. سحر دختری آزاد و بی قید و بند است که عمر خود را صرف مهمانی‌های شبانه می‌کند و آروزی رفتن به خارج را در سر دارد و همین آرزو سبب می‌شود به ارتباط نامشروع با مردی پولدار تن دهد.
جشنواره بین‌المللی فیلم فجر ۱۳۹۰
در دوره سی‌ام «هنگامه قاضیانی» برای بازی در فیلم”روزهای زندگی» سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را کسب نمود. لیلا به همراه همسرش در یک بیمارستان صحرایی مشغول خدمت رسانی به رزمنده‌ها هستند. آنها تمام وجود خود را با اخلاص کامل زیر آتش دشمن برای نجات مجروحین اعم از ایرانی و عراقی می‌گذارند.
در این سال سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن نصیب”یکتا ناصر» برای بازی در”یکی می‌خواد باهات حرف بزنه» شد. هنگامه زنی زجر کشیده و روستایی است که از روی درماندگی به همسرش پیشنهاد فروش اعضای بدن دختر مرگ مغزی شده‌اش را می‌دهد.
نگاهی گذرا به ۳۰ دوره ابتدایی
جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۹ ـ دوره ۲۹
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: ویشکا آسایش «ورود آقایان ممنوع»
بهترین بازیگر نقش مکمل زن: مهنار افشار «سعادت آباد»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۸ ـ دوره ۲۸
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: نگار جواهریان «طلا و مس»
بهترین بازیگر نقش مکمل زن:شیرین یزدان بخش «لطفا مزاحم نشوید»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۷ ـ دوره ۲۷
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: لیلا حاتمی «بی‌پولی»
بهترین بازیگر نقش مکمل زن: مهتاب کرامتی «بیست»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۶ ـ دوره ۲۶
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: هنگامه قاضیانی «به همین سادگی»
بهترین بازیگر نقش مکمل زن: مهتاب نصیر پور «فرزند خاک»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۵ ـ دوره ۲۵
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: باران کوثری «خون بازی» و «روز سوم»
بهترین بازیگر نقش مکمل زن: پانته‌آ بهرام «بچه‌های ابدی»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۴ ـ دوره ۲۴
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: هدیه تهرانی «چهارشنبه سوری»
بهترین بازیگر نقش مکمل زن: مهتاب نصیر پور «به نام پدر»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۳ ـ دوره ۲۳
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: فرشته صدرعرفایی «کافه ترانزیت»
بهترین بازیگر نقش مکمل زن: لیلا زارع «ما همه خوبیم»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۲ ـ دوره ۲۲
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: گوهر خیراندیش «رسم عاشق‌کشی»
بهترین بازیگر نقش مکمل زن: مریلا زارعی «سربازهای جمعه»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۱ ـ دوره ۲۱
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: نیکی کریمی «دیوانه از قفس پرید»
بهترین بازیگر نقش مکمل زن: در این دوره حذف شد
جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۰ ـ دوره ۲۰
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: ترانه علیدوستی «من ترانه 15 سال دارم»
بهترین بازیگر نقش مکمل زن: بهناز جعفری «خانه‌ای روی آب»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۹ ـ دوره ۱۹
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: ثریا قاسمی «مارال»
بهترین بازیگر نقش مکمل زن: ماهایا پتروسیان «هفت پرده»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۸ ـ دوره ۱۸
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: میترا حجار «متولد ماه مهر»
بهترین بازیگر نقش مکمل زن: رویا نونهالی «بوی کافور»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۷ ـ دوره ۱۷
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: هدیه تهرانی «قرمز»
بهترین بازیگر نقش دوم زن: احترام سادات حبیبیان «قرمز»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۶ ـ دوره ۱۶
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: انیس شکوری «درخت جان»
بهترین بازیگر نقش دوم زن: بیتا بادران «آژانس شیشه‌ای»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۵ ـ دوره ۱۵
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: گلچهره سجادیه «سرزمین خورشید»
بهترین بازیگر نقش دوم زن: جمیله شیخی «لیلا»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۴ ـ دوره ۱۴
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: فاطمه گودرزی «غزال»
بهترین بازیگر نقش دوم زن: پریوش نظریه «پدر»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۳ ـ دوره ۱۳
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: مینا لاکانی «دیدار»
بهترین بازیگر نقش دوم زن: گلاب آدینه «روسری آبی»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۲ ـ دوره ۱۲
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: فاطمه معتمدآریا «همسر»
بهترین بازیگر نقش مکمل زن: نیکو خرمند «بازیچه»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۱ ـ دوره ۱۱
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: فاطمه معتمدآریا «یک بار برای همیشه»
بهترین بازیگر نقش دوم زن: یاسمین ملک نصر «سارا»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۷۰ ـ دوره ۱۰
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: جمیله شیخی «مسافران»
بهترین بازیگر نقش دوم زن: فاطمه معتمدآریا «مسافران»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۹ ـ دوره ۹
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: فریماه فرجامی «پرده آخر»
بهترین بازیگر نقش دوم زن: نیکو خردمند «پرده آخر»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۸ ـ دوره ۸
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: رقیه چهره‌آزاد «مادر»
بهترین بازیگر نقش دوم زن: افسر اسدی «عبور از غبار»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۷ ـ دوره ۷
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: رویا نونهالی «عروسی خوبان»
بهترین بازیگر نقش دوم زن: فاطمه معتمدآریا «برهوت»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۶ ـ دوره ۶
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: پروانه معصومی «شکوه زندگی»
بهترین بازیگر نقش دوم زن: آنیک شفرازیان «سرزمین آرزوها»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۵ ـ دوره ۵
بازیگر زنی به‌عنوان برگزیده انتخاب نشد
جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۴ ـ دوره ۴
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: انتخاب نشد
بهترین بازیگر نقش دوم زن: مهری مهرنیا «تنوره دیو»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۳ ـ دوره ۳
بهترین بازیگر نقش اصلی زن: پروانه معصومی «گل‌ها داودی»
بهترین بازیگر نقش دوم زن: جیران شریف «مترسک»
جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۲ ـ دوره ۲
بازیگر زنی به‌عنوان برگزیده انتخاب نشد.
جشنواره فیلم فجر ۱۳۶۱ ـ دوره ۱
بخش بازیگری نداشت.